Waarom je het glas niet altijd halfvol moet zien

De laatste jaren is er een stortvloed van boeken over positief denken verschenen.

Het zijn vaak variaties op de eerste boeken over positief denken van Norman Vincent Peale. De meeste van die boeken dragen de simpele boodschap uit dat je je leven kunt veranderen door positief te denken.

Wanneer je in je leven de gebeurtenissen in een positief daglicht ziet, dan gebeuren er wonderen. En als die wonderen niet gebeuren komt dat doordat je niet voldoende positief hebt gedacht. Eigenlijk, zo luidt de wat verhulde boodschap in deze boeken, ben je daarom zelf schuldig aan je situatie. Dan had je het glas maar niet halfleeg, maar halfvol moeten zien.

Hoewel de auteurs van deze boeken waarschijnlijk het goede met hun lezers voorhebben is hun boodschap te simpel zwart-wit en kan deze zelfs schuldgevoelens kweken.

Het grote probleem met de ‘positief-denken’-boodschap is dat ze voorbijgaat aan waar het werkelijk om draait. Neem maar het bekende halflege of halfvolle glas. Positief denken betekent dat ik altijd het glas halfvol moet zien. Dat hangt echter af van de inhoud. Als het een glaasje is met levertraan erin, zie ik het graag halfleeg. ‘Nog maar één slokje, het is bijna leeg!’ pleegde mijn moeder te zeggen toen ik als kind mijn dagelijkse dosis levertraan kreeg. Drink ik nu een glas goede wijn, dan zie ik het na enkele slokken nog graag halfvol.

Wat dus belangrijk is, is dat ik mijn denken, afhankelijk van de situatie, zo kan kiezen of beïnvloeden dat het mij motiveert, nieuwe kansen te zien, te veranderen of te volharden. Het is niet het positieve denken dat ons effectiever maakt, maar het productieve denken. Het is het denken dat ons ondersteunt bij het nemen van resultaatgerichte actie.

Voor een atleet aan de start van een sprintwedstrijd zou productief denken kunnen betekenen dat hij zich aanzet tot sterk competitiegerichte gedachten. Hij zegt voortdurend tegen zichzelf: ‘Ik ga iedereen verslaan!’ Zo slaagt hij erin gebundelde energie vrij te maken en een toptijd te rennen.

Het productieve denken kan ondersteunen bij uiterst moeilijke en sombere situaties, waarin geen straaltje licht is te bekennen. Situaties waarin het credo ‘Denk positief!’ volkomen misplaatst zou zijn.

De Joodse psychiater Victor Frankl leefde onder erbarmelijke omstandigheden in de concentratiekampen van de nazi’s. Veelvuldig gemarteld en vernederd was hij in afwachting van de dood. Een deel van zijn familie had in deze kampen reeds de dood gevonden. Victor Frankl heeft het kamp echter overleefd door tijdens de martelingen en vernederingen bewust zijn gedachten te regisseren. Hij forceerde zich te denken dat hetgeen hij hier meemaakte van belang kon zijn om, na een mogelijke vrijlating, later aan zijn studenten te kunnen vertellen. Hij zag zichzelf ook al voor die groepen staan praten. Hij koos hiermee dus bewust voor een wijze van productief denken waarmee hij een betekenis kon geven aan wat hij meemaakte. Zonder voor deze productieve, betekenisgevende, gedachten te kiezen zou Victor Frankl waarschijnlijk mentaal en daarna fysiek aan de martelingen zijn bezweken. Hij kon naderhand anderen helpen in inzicht te groeien, met wat toen doormaakte. In 1946 schreef Frankl zijn ervaringen en visie op in het boek ”Man’s Search for Meaning”.

De diepe levenswijsheid die er voor ons uit het verhaal van Victor Frankl is te halen, is dat aan elke situatie een interpretatie is te geven in ons denken. Daar hoeven we niet veel voor te doen, want dat doen we in ons denken als vanzelf bij de zaken die ons overkomen. Veelal zijn dit gewoontebetekenissen. Bijvoorbeeld: ‘Dat dit nu juist mij moet overkomen.’ De opgave is juist die betekenissen toe te kennen die je verder helpen in een situatie.

© tekst: Jeff Gaspersz, 2017

photo credit: Pixabay

Prof. dr. Jeff Gaspersz is als hoogleraar innovatie verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Tevens is hij spreker en adviseur op het gebied van innovation management en business creativity.

Wilt u meer van zijn blogs over innovatie, creatviteit en inspiratie lezen? Via www.ideebrief.nl kunt u zich aanmelden en u ontvangt tevens zijn gratis eBook Je Hok Uit! met praktische tips voor een creatiever team.