De kracht van een metafoor – Jeff Gaspersz

Een metafoor kan een beeld of verhaal zijn dat u gebruikt om langs een andere weg tot een gesprek,  besluit of actie te komen.

Bij een metafoor maken we een vergelijking tussen twee niet verbonden verschijnselen. Metaforen kunnen een krachtig verlangen opwekken en ons aanzetten tot verandering. Wanneer we het innovatievermogen van de organisatie willen versterken, betekent dat immers vaak dat er verandering moet optreden. De focus zal helder in beeld moeten zijn, de samenwerking en kennisdeling zal intensiever zijn.

De directie van een grote Noorse aluminiumfabriek gebruikte de metafoor van een tuin om met elkaar de gewenste vernieuwingen te realiseren. Afdelingen konden zich beschrijven als een plantensoort in de tuin en gaven hun plek in de tuin aan en hoe ze verzorgd en gegroeid waren. Ze vertelden ook verhalen over de toestand van de gehele tuin en over hun relatie tot de andere planten in de tuin. Hiermee schiep de directie een andere taal om over de huidige en ook over de toekomstige situatie te praten: hoe is de tuin te verbeteren? Welke vernieuwingen zijn noodzakelijk? Moet de tuin op een andere manier worden verzorgd? De veranderingen kwamen hierdoor soepeler en met meer draagvlak tot stand.

Een zeer effectieve metafoor die in het motiverend communiceren over innovatie is te gebruiken is die van een trektocht. Bij een trektocht is veelal de bestemming bekend, maar hoe de tocht zal verlopen is nog onzeker. Een trektocht heeft iets avontuurlijks, anders dan een reis waar je zo snel mogelijk van A naar B wilt komen.

De metafoor van de trektocht impliceert ook dat er voldoende ruimte moet zijn om tijdens de trektocht te improviseren. Als het doel maar voor ogen blijft. Wanneer we het hebben over een trektocht, dan veronderstellen we: er kunnen onderweg onverwachte dingen gebeuren, helemaal niet volgens de planning; laat niemand daarover klagen. Het doel gaan we echter bereiken.

Onderzoek heeft aangetoond dat innoveren inderdaad het karakter heeft van een trektocht. Dertig onderzoekers hebben longitudinaal onderzoek verricht van het verloop van verschillende innovaties en hebben hun verslag beschreven in het boek ”The Innovation Journey”.(1) De uitkomst van hun onderzoek is dat innoveren geen ordelijk en lineair proces is. Het verloopt in hoge mate onvoorspelbaar en oncontroleerbaar.

Zo is het niet één idee dat men realiseert. Het idee krijgt in het proces verschillende varianten; meerdere personen werken eraan. Het realisatieproces verloopt niet keurig langs fasen maar kent meerdere parallelle paden, met cycli van divergente en convergente processen, die niet eens sterk met elkaar verbonden hoeven te zijn. Het belangrijkste advies dat de auteurs dan ook geven is om niet te veel de dynamiek te willen controleren, maar met de stroom mee te gaan. Een echte trektocht dus.

Innovatiemetaforen die u kunt gebruiken in de communicatie over innovatie zijn bijvoorbeeld:

– De organisatie als ideeënfabriek.

– De organisatie als een brein met een rechtergedeelte (het creatieve element) en een linkergedeelte (analytisch element).

– Innovatieteams als teams van topsporters die intens voorbereid onder hoge druk maximale prestaties moeten leveren.

– De organisatie als een atelier waarin professionals de ruimte krijgen om tot unieke en creatieve uitingen te komen.

– De organisatie als een laboratorium waar een onderzoekende geest waart en er ruimte is voor het experiment.

–  De organisatie als een leger dat ten strijde trekt.

–  De organisatie als een orkest dat met elkaar muziek maakt (2)

Wanneer u een metafoor heeft uitgekozen maakt u een lijst van allerlei kenmerken en vragen die met de metafoor samenhangen en die u vervolgens met de situatie en uitdagingen in uw organisatie verbindt.  Dus bijvoorbeeld in het geval van de metafoor van het orkest zou dat zijn: wie is de dirigent? wie is de concertmeester? Welke muziek wordt uitgevoerd? Hebben alle musici wel dezelfde partituur voor zich? Wordt er voldoende gerepeteerd? Wie is het publiek? Wie zijn de recensenten?

Metaforen die iedereen begrijpt zijn een krachtig instrument om innovatievraagstukken te bespreken, doelen te bepalen, voortgang in beeld te brengen en medewerkers meer betrokken te laten zijn bij innovatie.

(1) Andrew van de Ven e.a.: The Innovation Journey,  Oxford University Press, 2008

(2) zie ook de blog van Floris Hurts op deze website en zijn boek: De Business Compositie, Koninklijke Van Gorcum, 2015.

© Jeff Gaspersz, 2016

Photocredit: Pixabay