Leren van kansdenkers

Een pessimist ziet de moeilijkheid in elke kans. Een optimist ziet de kans in elke moeilijkheid.
Winston Churchill, Brits staatsman

Leren van kansdenkers
We moeten we ons laten inspireren door de denkers in mogelijkheden, die een kans vaak al in een vroeg stadium kunnen ontdekken. Dat zijn vaak ondernemende, creatieve mensen. Hun enthousiasme, hun mindset en hun optimistische perspectief werken aanstekelijk. Wanneer ik met zulke ondernemers spreek, krijg ik altijd energie van hun optimisme en hun durf en daadkracht. Ook al verschilt mijn werk en belangstelling van hun branche, ik leer toch veel van deze kansdenkers. 

Wat opvalt is dat kansdenkers drie eigenschappen hebben: 

1. Kansdenkers laten zich niet afleiden of ontmoedigen door de mensen die alleen maar grote moeilijkheden voorzien. Ik noem die laatsten kloofdenkers. Je kent ze wel: wanneer je je plannen met ze deelt, wijzen ze je graag op de gevaren, de obstakels, de onzekerheden en risico’s die ermee gepaard gaan.

Kloofdenkers trachten je ervan te overtuigen dat het beter is geen beslissing te nemen en in ieder geval niet nu. Kloofdenkers willen alles graag bij het oude houden, want ze zien overal brede kloven tussen het nu en wat zou kunnen zijn. Om ‘je eigen bestwil’ wijzen ze je graag op deze moeilijkheden. Sommige kloofdenkers projecteren zo hun eigen angsten en onzekerheden of worden er onrustig van als mensen in hun omgeving al te ondernemend zijn (wat ze ten diepste zelf willen zijn, maar niet durven). 

Kloofdenkers hoeven overigens geen andere personen te zijn. De grote kloofdenker kan in onszelf zitten. Het is het stemmetje dat, zonder dat we het willen, voortdurend opklinkt en aangeeft waarom we in de kloof gaan vallen. Waarom het zal mislukken. Wie zal in ons denken overleven: de kansdenker of de kloofdenker? Het antwoord is: diegene die je voedt. Geef daarom deze gedachten geen aandacht, tenzij je dat heel bewust voor een korte tijd wilt doen, om bijvoorbeeld de obstakels op weg naar je doel in beeld te krijgen. Echter, houd de regie over je eigen gedachten. 

2. Kansdenkers kunnen oude denkpatronen doorbreken. Wat ons afhoudt van het ontdekken van de kans kan de gewenning aan het oude zijn. De mensen in de hotelindustrie hadden in 2008 nooit de startup Airbnb kunnen bedenken, want ze waren te vertrouwd met de gedachte: als je als toerist een kamer nodig hebt in een stad, dan neem je een hotel. Dat is namelijk de werkelijkheid die ze elke dag in hun organisatie ervaren. Geconfronteerd met de beginnende dienstverlening van Airbnb hadden ze wellicht gezegd: dit gaat nooit succesvol worden.
We dachten altijd: als je in een stad van A naar B wilt gaan, en je hebt geen eigen auto tot je beschikking en je wilt ook niet met het openbaar vervoer, dan moet je een taxi nemen. Totdat de internetonderneming Uber op het toneel verscheen die privépersonen met een auto de mogelijkheid geeft om taxi te zijn. 
Daarom is de uitspraak van de grote econoom Keynes er een om in te lijsten: de uitdaging ligt niet in het krijgen van nieuwe ideeën, maar in het kunnen loslaten van de oude. Kansdenkers zijn zich bewust van de oude ideeën in de organisatie, in de markt en ook bij henzelf. Ze weten die te doorbreken en grijpen de kans. 

3. Kansdenkers hebben een soort extra zintuig ontwikkeld voor het herkennen van de kans. De Engelse managementdenker Charles Handy heeft in zijn boek The New Alchemists uitzonderlijke ondernemers en ondernemende personen geïnterviewd.  Hij noemt ze de ‘nieuwe alchemisten’. Net als de alchemist goud trachtte te maken, zo tracht ook de ondernemer uit het niets de kans te scheppen. Een uiterst belangrijk kenmerk van de ondernemer blijkt zijn vermogen om anders naar zaken te kijken. 

Handy noemt dat het zien met ‘het derde oog’. Een denkbeeldig extra oog waarmee je zaken vanuit een andere invalshoek kunt bekijken en uit je eigen mentale ‘box’ kunt stappen. Zo noemt Handy de Londense ondernemer Dennis Stevenson die met zijn ‘derde oog’ kijkt naar het Bankside Power Station, een gesloten elektriciteitscentrale aan de zuidzijde van de Theems. Hij ziet met zijn derde oog in het gebouw al een nieuw museum voor moderne kunst verrijzen. En dat werd het ook: het Tate Modern museum.
Je kunt je eigen kansgerichte ‘derde oog’ ontwikkelen door oefening. Veel kansen zijn een kans omdat ze het gat dichten tussen het gewenste en het huidige. De wereld zit vol met nog onvervulde behoeften en dus kansen om die te vervullen. Het is dan wel belangrijk om de tijd te nemen goed te observeren. Loop bij wijze van oefening eens tien minuten door een druk station, aandachtig observerend, kijkend met Handy’s ‘derde oog’ en met één vraag in gedachten. Wat zie ik waaraan mensen zich op het station ergeren of waaraan ze behoefte hebben, maar die ze niet vervuld krijgen? Deze kleine oefening leert je kansgericht observeren. 

En als je de kans toch mist? Dan denken we aan de uitspraak van de ondernemer Richard Branson: ‘Een kans is al een bus. Er komt altijd wel weer een volgende.’

Tekstpassage uit: Jeff Gaspersz - Zo ontdek je innovatiekansen, 2017

© Jeff Gaspersz, 2017