Prof. dr. Jeff Gaspersz - Beter spreken in het openbaar: tips 1-7

Ik geef een groot aantal presentaties per jaar voor zalen uiteenlopend van 1000 of meer personen tot de kleine masterclasses van 25 personen. Ik ben aangesloten bij verschillende sprekersbureaus en doe dit al ruim 25 jaar. Ik heb gaandeweg mijn sprekersloopbaan een aantal waarnemingen over goed publiek spreken gedaan, die ik met u zou willen delen. Ze zijn dus gebaseerd op mijn eigen ervaringen, mijn reflecties over waarom de ene presentatie beter lukte dan de andere. De onderstaande tips staan doorgaans niet in de boeken over “hoe word ik een goed spreker?”. Belangrijk is dat je zelf uitvindt, wat voor je werkt of niet. Beschouw de onderstaande tips dan ook als zoekrichtingen.

Tip 1: Gebruik zo veel mogelijk beelden in je slides. Keer op keer is het mij opgevallen dat een publiek anders reageert op slides met woorden, grafieken en tabellen, dan op slides met mooie foto’s. Bij de slides met woorden beginnen velen meteen ze op te schrijven en men is gefrustreerd als je, voordat het is genoteerd, al naar de volgende slide gaat. Bij foto’s ontspant men zich en men let beter op je woorden. Foto’s geven ook de vrijheid te vertellen wat je wilt, terwijl je die 4 bulletpoints toch echt stuk voor stuk moet bespreken.

Tip 2: Gebruik zo veel mogelijk verhalen. Dit is de kracht van veel sprekers uit de VS. Zij vertellen verhalen terwijl een Nederlandse of Duitse spreker geneigd is vooral de presentatie te structureren en van modellen te voorzien. Wanneer je een publiek een verhaal vertelt zijn ze niet alleen toehoorder. Het is het alsof zij deelgenoot zijn van het avontuur. Daarom luistert men ademloos naar verhalen.

Tip 3: Maak je stem vooraf los. Voor theater acteurs en zangers is het heel gewoon dat ze vooraf stemoefeningen doen om de stem los te maken en te laten gronden in het lichaam. Ook als spreker is het belangrijk dat je stem gegrond is in het lichaam en daardoor ver draagt. Je voelt je ook rustiger met een gegronde stem. Ook al is er geluidsversterking, je hoort meteen of een spreker alleen vanuit de keel spreekt of dat de stem gegrond is. Een gegronde stem klinkt aangenamer. Op youtube zijn er veel mooie flimpjes over goed stemgebruik (https://www.youtube.com/watch?v=oxHjGKb-tjA).

Tip 4: Maak vooral oogcontact met de vriendelijk kijkende mensen in het publiek. Dat beïnvloedt op een positieve wijze je eigen stemming en zekerheid. Eigenlijk geven deze mensen je al waardering nog voor je presentatie is afgelopen. Dat bemoedigt gedurende de presentatie.

Tip 5: Er zijn ontelbare boeken en artikelen geschreven over het overwinnen van spreekangst. Spreekangst komt vooral voort uit het ego dat bang is beschadigd te raken wanneer het niet lukt (“Ik ga af”) of doordat controle wordt verloren (“Stel dat ik niet meer uit mijn woorden kan komen, of dat ik controle over mijn adem verlies”).
Het ego geruststellen met woorden als: “ Ik ben toch goed voorbereid” lukt niet. Het ego blijft doemscenario’s bedenken. Bovendien krijgen de angsten aandacht dus groeien ze.
Wat wel helpt is aandachtsverplaatsing, zoals: “Het gaat helemaal niet om mij. maar dat ik het publiek een fijne ervaring wil geven” of: “Ik wil hun denken over dit onderwerp veranderen.”, ”Wat ben ik dankbaar dat ik de kans krijg voor dit publiek te mogen spreken.” Een bekende violiste beteugelt haar podiumangst door tegen zichzelf te zeggen: ”Ik ga het publiek laten horen hoe mooi deze muziek is.” Kortom: leidt de aandacht af van het bange kleine ego en vind gedachten die het eigen optreden in het perspectief van iets hogers brengen.

Tip 6: Elke spreker kent de situatie. Nog 30 slides te gaan en de dagvoorzitter geeft aan dat je binnen enkele minuten moet afronden. Bega de fout niet op de beamer zichtbaar snel door de slides te bladeren op weg naar de afsluitende slides. Het publiek is dan teleurgesteld dat sommige slides niet aan de orde zijn gekomen. Maak dus gebruik van de functie in de sofware om voor het publiek onzichtbaar slides over te slaan. In Powerpoint geef je elke slide vooraf een nummer (https://support.office.com/en-gb/article/Insert-or-change-the-page-numbers-on-your-slides-8bad6395-a1f4-4af6-a360-0df412e510bf) en tijdens je presentatie toets je het nummer in van de gewenste slide en druk dan op ENTER. Powerpoint gaat dan direct door naar die slide. Het publiek denkt dat die slide je volgende slide was, terwijl je feitelijk vele slides hebt overgeslagen. 

Tip 7: Visualiseer vooraf een grandioze presentatie. Zie jezelf krachtig en overtuigend presenteren. Aanschouw de enthousiaste reacties van het publiek, het applaus, het dankwoord van de dagvoorzitter. Zulke visualiseringen maken je mentaal sterker en je bent nog beter voorbereid. Wanneer je op het podium staat, doe je als het ware de presentatie al voor de zoveelste keer!

© Jeff Gaspersz, 2019